خودروسازی ژاپن از دهه ۶۰م (دهه ۴۰) از بهترین‌های جهان بوده و این موقعیت را از آن زمان تاکنون حفظ کرده است.
بخشی از مهم‌ترین و بزرگترین کارخانه‌های تولید خودرو در جهان، ژاپنی هستند. مردم در سراسر دنیا با نام تویوتا، هوندا، نیسان، میتسوبیشی، سوبارو، دایهاتسو، فوسو، هینو، مزدا، لکسوس و بسیاری نام‌های ژاپنی دیگر در صنعت خودروسازی آشنا هستند.
بخش بزرگی از بار صادرات ژاپن بر دوش خودروسازان این کشور است و اثری از قطعات ژاپنی در همه خودروهای ساخت ۶ قاره جهان به چشم می‌خورد. تولید صنایع مرتبط با خودروسازی در ژاپن، ۸۹ درصد تولید این کشور را در حالی تشکیل می‌دهد که صنعت خودرو، بزرگترین بخش تولیدی این کشور به‌شمار می‌رود.
بازار کار
در ژاپن ۵/۵ میلیون نفر، معادل ۸/۷درصد از نیروی کار، در صنعت خودروسازی و صنایع وابسته به آن شاغل هستند. اکنون ۷۸ کارخانه در ۲۲ استان ژاپن خودرو می‌سازند.
تولید قطعات خودرو حدود ۶۰۰هزار شغل در این کشور ایجاد کرده و ۳۹۰هزار نفر نیز در بخش مواد خام و تجهیزات وابسته به صنایع خودروسازی کار می‌کنند. همزمان با یکپارچگی بازار در سطح بین‌الملل، تولیدکنندگان قطعه در ژاپن، درحال سرمایه‌گذاری‌های سنگین روی منابع انسانی در ژاپن هستند تا بتوانند کار خود را گسترش داده و کالاهای خودرویی تولید کنند.
مروری بر صنعتی قدیمی اما مدرن
تولید داخلی وسایل نقلیه موتوری در ژاپن از سال ۲۰۱۲م (۹۱-۹۰)، در پی ضعیف‌تر شدن ین و قدرت گرفتن بازارهای جهانی با سرعت زیادی افزایش پیدا کرده است. این باعث شد که قدرت‌های خودروسازی ژاپن کارشان را گسترش داده و تمرکز کمتری روی بازار داخلی خود داشته باشند.
از آنجایی که وسایل نقلیه امروزی پیچیده‌تر شده‌اند و این روزها خودروهایی پیدا می‌شود که تا ۲۰هزار قطعه دارند، این صنعت در ژاپن به سمت یکپارچه شدن شرکت‌هایی رفته که در چرخه تامین فعال هستند. قطعاتی که در هر وسیله نقلیه به‌کار می‌روند از صدها تامین‌کننده هستند که در یک خط مونتاژ در کنار هم قرار گرفته و یک خودروی باکیفیت را می‌سازند. درنتیجه، شبکه‌ای ارزشمند از تامین‌کنندگان قطعات خودرویی در صنعت خودروی ژاپن رشد پیدا کرده که حالا بخش جدایی‌ناپذیر اقتصاد این کشور شده و با بخش‌های دیگر صنایع گوناگون ازجمله مواد شیمیایی و لاستیک همپوشانی دارد.
سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های فناوری و تولید کلید فشارسنج اقتصاد در ژاپن است و این تامین‌کنندگان هستند که در خط مقدم آوردن سرمایه‌ها به بخش تولید حضور دارند.
شرکت‌های خودرویی
تویوتا، هوندا و نیسان ۳ تولیدکننده بزرگ خودرو در ژاپن هستند. در تمامی قاره‌های جهان امروز اثری از تولید و محصول ژاپنی در صنایع خودرو به چشم می‌خورد. این شرکت‌ها همزمان با حضور پررنگ در سراسر دنیا، دفاتر مرکزی و فعالیت‌های مربوط به تحقیق و توسعه را در داخل ژاپن هدایت کرده و پیش می‌برند.
از گذشته تا امروز، شرکت‌های خودروساز در ژاپن همکاری‌های تنگاتنگی با تامین‌کنندگان خود داشته‌اند. برخی از آنها در بخشی از شرکت‌های بزرگتر قرار دارند. میتسوبیشی‌موتورز یکی از نمونه‌های برجسته از تولیدکنندگان خودرو بوده که بخشی از یک مجموعه بزرگتر است. برخی از شرکت‌ها دارای شبکه‌های گسترده عرضه‌کننده و در کنار آن زنجیره ارزش هستند. بزرگترین شبکه از این نوع در ژاپن متعلق به شرکت تویوتاست.
شرکت‌های کوچکتر خودروسازی گاهی با هدف توسعه کارخانه خود با تولیدکنندگان خارجی همگام می‌شوند تا کارخانه‌ها، وسایل نقلیه و فناوری‌های جدید ساخته شود و از میدان رقابت با تولیدکنندگان بزرگتر بیرون نمانند.
البته این نوع پیوستگی‌ها به‌تازگی و در واکنش به نیاز زنجیره‌های جهانی تامین در حال تغییر مسیر خود هستند. نیسان گام‌های زیادی را برای خارج کردن خود از مسیر سنتی برداشته که در اصطلاح ژاپنی به آن «کیرتسو» (Keiretso) می‌گویند. این اصطلاح ژاپنی درباره کارخانه‌ها و مجتمع‌های عظیمی به کار می‌رود که به‌صورت عمودی ادغام شده و در جهت تامین کالا و خدمات تا آخرین سطح مصرف‌کننده نهایی بیشترین نقش را دارند.
نیسانی‌ها پس از همکاری با رنو، خودروساز فرانسوی، به این فکر افتادند که از مسیر سنتی فاصله گرفته و به مسیر امروزی بروند. شرکت هوندا نیز درحال تغییر زنجیره تامین خود است و در سال‌های گذشته روی همکاری خود با تامین‌کنندگان غیرژاپنی کار کرده است.
تامین‌کنندگان قطعات
صنعت قطعه در ژاپن تنوع بسیار بالایی دارد. شرکت‌های فعال در قطعه‌سازی و صنایع وابسته به خودرو در بخش مواد شیمیایی، الکترونیک، منسوجات و قطعات مکانیکی تولید دارند. بسیاری از قطعه‌سازان که به آنها تامین‌کنندگان ردیف یک هم گفته می‌شود، نگاهی بسیار تخصصی به تولید محصولات خود دارند. این شرکت‌ها مسیر را برای خودروسازها باز کرده تا تولید و توسعه قطعات را برون‌سپاری کنند.
برخی شرکت‌های دیگری هم هستند که تنوع بیشتری در کار خود دارند. این شرکت‌ها علاوه بر تولید کالاهای خودرویی، برای سایر صنایع نیز محصول تولید می‌کنند. درنتیجه، بخش زیادی از این شرکت‌ها صد درصد وابسته به صنایع خودروسازی نیستند و تلاش می‌کنند روی پای خود بایستند.
شرکت «دنسو»(Denso)، بزرگترین شرکت قطعه‌ساز ژاپنی است که در سطح جهانی پادشاهی می‌کند. این شرکت اگرچه بخشی از گروه تویوتاست اما قطعات خودرویی را به خودروسازان مختلف اروپایی، چینی و امریکای شمالی می‌فروشد.
رقابت جهانی
در اقتصاد جهانی امروز، تولیدکنندگان ژاپنی خودرو، نقش مهمی در نرخ رشد این صنعت دارند. آنها همواره درحال تنوع بخشیدن به محصولات ارائه شده هستند تا بتوانند با تامین‌کنندگان خارجی رقابت خود را حفظ کنند.
در این رقابت، ژاپنی‌ها از سرمایه‌گذاری‌های کلان روی بخش تحقیق و توسعه غافل نیستند. این سرمایه‌گذاری‌ها هم داخلی و هم بین‌المللی است. سرمایه‌گذاری سالانه در بخش تحقیق و توسعه خودرو در همه شرکت‌های ژاپنی بیش از ۲ تریلیون ین (۱۸ میلیارد دلار) است که ۲۱ درصد کل بودجه تحقیق و توسعه در بخش تولید در ژاپن است.
آینده خودرو در سرزمین آفتاب تابان
تویوتا همچنان بزرگترین خودروساز جهان از نظر میزان تولید خواهد بود. تولید خودروسازهای ژاپنی روند افزایش خود را حفظ خواهد کرد و خودروسازان این کشور روی بازارهای خارجی متمرکز می‌ماند. نگاه دقیق به بازارهای خارجی این شرکت‌ها را به سمت نوآوری و افزایش صادرات خواهد برد. بنابراین رشد در این دو بخش در صنعت خودروسازی ژاپن شگفت‌آور نیست.
در کل، هرچند موانع نو و قدیمی همچنان پیش‌روی صنعت خودروسازی ژاپن وجود دارد اما مردم و مدیران با اراده این کشور به راه خود ادامه می‌دهند. ژاپنی‌ها که زمانی نخستین خودروساز برتر جهان بودند، حالا با رقبایی دور و نزدیک زیادی رقابت می‌کنند. چین، امریکا، کره‌جنوبی، آلمان و فرانسه رقبای سرسختی هستند که مردم سرزمین آفتاب تابان در صنعت خودروسازی پیش‌روی خود می‌بینند.
دیدگاه ها